Ik kom uit Gorinchem, een stadje aan de rivier de Merwede. Zo’n vijfentwintig kilometer verder stroomt deze rivier langs Dordrecht naar de zee. Al jong leerde je als Gorcummer dat je maar beter niet te ver met de stroom mee moest gaan, want ‘hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt.’ Maar de afgelopen tijd was het allesbehalve rot in Dordt. De stad werd vereerd met koninklijk bezoek, er verscheen een glossy met de naam ‘Dordt’ en in de kerkelijke pers en allerlei gereformeerde publicaties klonk unisono een loflied: ‘hoe dichter bij Dordt, hoe beter, actueler, dieper en bijbelser het wordt.’ Dan ging het echter niet over de stad, maar over de Nationale Synode die van 1618-1619 in Dordrecht werd gehouden.

Die vierhonderdjarige synode heeft Nederland direct en indirect veel opgeleverd: een nieuw belijdenisgeschrift (de Dordtse Leerregels), meer kerkelijke en nationale eenheid, de Statenvertaling uit 1637, de remonstrantse broederschap (het kerkgenootschap van de op de synode veroordeelde ketterse Arminianen) en in de loop van de vierhonderd jaar nog veel meer kerkscheuringen die te maken hadden met de interpretatie van zaken waarover de Dordtse synode uitspraak had gedaan. Het kerkelijke conflict waarover de Synode oordeelde had ook een politieke dimensie. Vier dagen na de laatste vergadering van de synode werd Johan van Oldenbarnevelt onthoofd. De tot levenslang veroordeelde geleerde Hugo de Groot wist twee jaar later in een boekenkist uit slot Loevestein via Gorinchem te ontsnappen. Op zijn vlucht zal hij Dordt waarschijnlijk hebben vermeden.

Die neiging heb ik eerlijk gezegd vandaag ook. Ik kijk een beetje argwanend naar al die lof op Dordt. Er gaat een belletje rinkelen als ik de ene na de andere collega-dominee en theoloog de lof hoor zingen van de synode en de leerregels van Dordrecht die zo zuiver de genade van God hebben weten te verwoorden en ook vandaag nog zo actueel zijn. Naar mijn gevoel zijn het net iets teveel pluimen op de eigen gereformeerde hoed en klopt die menselijke roem voor Dordt niet helemaal met de boodschap dat alles genade is. Bovendien vraag ik me af of je over een synode die uitspraken deed over de algehele verdorvenheid van de mens en over verkiezing én verwerping door God niet in een andere toonsoort moet spreken. Ook als je vindt dat de Dordtse vaderen de geheimenissen van God helder hebben verwoord, hebben ze het wel over een donkere, pijnlijke realiteit. Moet je daarom niet op een veel nederigere toon en met een ingetogenere taal spreken als je beseft wat die woorden betekenen — ook vandaag? In die zin hebben de Gorcummers misschien wel gelijk: hoe dichter je bij Dordt komt, hoe …